Jak stworzyć mieszkanie dostępne dla wszystkich? Porady dla deweloperów 

Mieszkanie dla osoby niepełnosprawnej powinno być zaprojektowane z myślą o jej codziennych potrzebach. W końcu każdy, niezależnie od ograniczeń, ma prawo do komfortu, bezpieczeństwa i niezależności. Deweloperzy, planując budynki mieszkalne dla osób ze szczególnymi potrzebami, muszą uwzględnić szereg rozwiązań adaptacyjnych – od szerokich drzwi i korytarzy, przez dostosowane łazienki, aż po odpowiednie oznakowanie czy nowoczesne technologie wspierające przemieszczanie się po różnych kondygnacjach. Jakie są wszystkie obowiązki deweloperów i z czego wynikają? 

Wytyczne dotyczące mieszkań dla osób niepełnosprawnych wynikają głównie z dwóch dokumentów. Pierwszy z nich to Prawo Budowlane. W art. 5. wymienione zostały podstawowe wymagania wobec obiektów budowlanych. Jednym z obowiązków jest zaprojektowanie przestrzeni tak, aby była bezpieczna i dostępna dla osób z niepełnosprawnościami. Drugim dokumentem jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, którym powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. Określono w nim między innymi zasady zabudowy i zagospodarowania działki budowlanej, przepisy dotyczące dojazdu i dojścia do działki oraz ogólne wytyczne dotyczące budynków. 

Przystosowanie mieszkania dla osoby niepełnosprawnej – dofinansowanie 

Dzięki programowi „Samodzielność-Aktywność-Mobilność!” Dostępne mieszkanie, osoby z niepełnosprawnością mogą otrzymywać dofinansowanie pokrywające część kosztów wynikających z konieczności zmiany mieszkania na takie, które będzie pozbawione barier architektonicznych. Dokładne kwoty dopłat różnią się w zależności od kwartału i lokalizacji, ponieważ jest to program realizowany przez poszczególne samorządy powiatowe. 

Od 2022 r. (wtedy rozpoczęto projekt dofinansowań) poprawiły się możliwości finansowe wielu osób ze szczególnymi potrzebami. Tym samym wzrosło zapotrzebowanie na nowe, dostępne, pozbawione barier mieszkania dla osób niepełnosprawnych. To wyzwanie dla deweloperów, którzy powinni wyjść naprzeciw rosnącym oczekiwaniom i stworzyć budynki mieszkalne o odpowiednim przystosowaniu. Zwłaszcza, że nie zawsze jest możliwość adaptacji istniejących mieszkań. 

Czy dostępne mieszkanie powinno być większe? 

Przestronność mieszkania to ważny element w dostosowaniu infrastruktury dla osoby z niepełnosprawnością. Nie zawsze można ją uzyskać poprzez właściwe rozmieszczenie poszczególnych pomieszczeń, mebli i innych elementów wyposażenia. W wielu sytuacjach konieczny jest wybór większego mieszkania. Dotyczy to przede wszystkim osób poruszających się na wózku. 

Metraż odpowiedni dla dwóch osób o pełnej sprawności po adaptacji będzie wystarczający tylko dla jednej osoby niepełnosprawnej. To dlatego, że osoby niepełnosprawne potrzebują średnio o 15-20% większych mieszkań w porównaniu z klasycznymi wymiarami. Warto o tym pamiętać już na etapie projektowania budynku. 

Mieszkanie dla osób niepełnosprawnych – przepisy 

Obowiązkiem dewelopera jest zapewnienie chociaż jednego wejścia do budynku dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych. Tak wynika z art. 16. ust. 1. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, którym powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dojście powinno być utwardzone i mieć szerokość 1,5 m. Przy bramach (wysokość minimum 2,4 m) oraz furtkach nie może być progów. W przypadku budynków z kilkoma kondygnacjami należy zapewnić też wygodny dostęp na piętro. Może zapewnić to winda dla osób niepełnosprawnych (co najmniej 1,1 m wysokości i 1,4 m długości), pochylnia lub dźwig. 

Dodatkowe wytyczne obejmują też parking i śmietnik. Miejsce parkingowe przy mieszkaniu dla osób niepełnosprawnych ma mieć minimum 3,6 m x 6 m. Miejscowy śmietnik musi być zaprojektowany tak, aby każdy mógł samodzielnie wyrzucić do niego odpady. Podobne wymagania dotyczące dostępności obejmują też włączniki świateł na klatce, skrzynki na listy czy domofon. 

Ważne jest zapewnienie komfortowej i bezpiecznej komunikacji wewnętrznej w mieszkaniu. Najlepiej postawić na najmniej skomplikowane rozwiązania. Zamiast zabudowanych pomieszczeń z wieloma drzwiami, lepsza będzie otwarta przestrzeń łącząca np. kuchnie i salon. Zapewnić trzeba przy tym minimum 120 cm szerokości w jednym kierunku do przejazdu osoby na wózku. Warto więc unikać szerokich listew przy podłogach i progów. Dodatkowo, w miejscach, takich jak drzwi czy meble, należy zapewnić przestrzeń manewrową o wymiarach 1,5 m x 1,5 m. Dzięki temu możliwy będzie komfortowy obrót wózka o 360^o. 

Co powinna obejmować adaptacja mieszkania dla osoby z niepełnosprawnością? 

Deweloperzy na wczesnym etapie powinni pomyśleć o przestrzennym rozplanowaniu pomieszczeń. Na co należy zwrócić uwagę w przypadku poszczególnych wnętrz? 

Kuchnia 

Najlepszym rozwiązaniem jest kuchnia z wyspą. Osoba na wózku będzie mogła swobodnie poruszać się dookoła niej. Warto zamontować szafki i blaty na niższej wysokości (od 30 cm do 140 cm od podłogi i głębokość do 60 cm – dotyczy to też mebli w innych pomieszczeniach). Pod zlewem nie zaleca się montowania szafek, aby osoba na wózku mogła do niego podjechać. Lepszym wyborem będą też kuchenka i piekarnik w wysokiej zabudowie – dzięki temu nie trzeba się schylać. 

Łazienka 

Zaleca się montaż prysznica bez brodzika (najlepiej system bezkablowy). Warto zadbać o montaż uchwytów wspomagających stabilność (w okolicach prysznica i muszli klozetowej). Ważne są też szeroko otwierające się drzwi i antypoślizgowa podłoga wyposażona w maty. 

Salon 

Salon powinien być dużą przestrzenią. To miejsce odpoczynku. W przypadku zamontowanych w nim urządzeń RTV warto zdecydować się na zdalny system sterowania. 

Sypialnia 

Najważniejszy jest dostęp do łóżka od co najmniej dwóch stron. Zaleca się stworzenie 120 cm pasu ruchu pomiędzy łóżkiem a ścianą lub innym elementem wyposażenia. 

Adaptacja mieszkania dla osoby z niepełnosprawnością powinna znacząco ułatwiać codzienne funkcjonowanie, dlatego musi być dobrze przemyślana. Deweloperzy, tworząc mieszkania bez barier, powinni nie tylko stosować się do obowiązujących przepisów, ale też uwzględniać dodatkowe potrzeby osób niepełnosprawnych.